Köy enstitüleri neden kapatıldı? Köy enstitülülerin kuruluş amacı 600 yıl boyunca içine kapanmış olan Anadolu halklarının muasır medeniyetler seviyesine ulaştırmaktı. Osmanlı Döneminde eğitim genel manada merkezi saray yönetimi ve çevresinde kalmıştır. Merkezi saray yönetimi ve çevresinde verilen eğitim bile gelişmiş Avrupa devletlerinin yanında bir hiç kalmıştı. Kırsal kesimde ise halk eğitimsizlik ve yoksullukla baş başa bırakılmıştır. Kırsal kesimin bu kötü talihi Cumhuriyet’in ilanından sonra eğitimde sıra gelen reformların ardından köy enstitülerinin de açılması ile değişmeye başlamıştır.
Köy Eğitmeni Projesi
1936’da Saffet Arıkan’ın vekilliği döneminde köy eğitmeni projesi başlanır. Askerliğini onbaşı ve çavuş olarak yapan gençler Ziraat Bankası desteği ile modern tarım tekniklerini öğrenirler. Burada amaç köye hem bir öğretmen hem de modern tarım eğitimi almış modern bireylerin köyde hizmet vermesidir. Bu projede İsmail Hakkı Tonguç bu süreci çok başarılı yönetmişlerdir. Proje başarılı olması nedeniyle ivme kazanmıştır. Bu çalışmaların ardından İsmail Hakkı Tonguç ve Hasan Ali Yücel köy enstitülerin kuruluşuna vesile olurlar.
İsmet İnönü’nün “Bozkırın ortasında kurulmuş bir köylü Cumhuriyeti” tanımı ile bahsettiği Cumhuriyetimizi ancak Atatürk’ü en iyi anlayan siyasetçilerden biri olduğunu düşündüğümüz Hasan Ali Yücel’in ülkemizin kesinlikle kaliteli bir eğitim ve öğretim ile geliştirilebileceği felsefesi olduğu aşikardır. Eğitimin oradan buradan özenerek olmaması gerektiğini dile getirmiştir. İyi bir eğitimin hem teorik hem de uygulamalı olması gerektiğini savunmuştur.17 Nisan 1940 tarihinde 3803 sayılı kanun ile kurulmuştur.
Hakkı Tonguç böyle bir hareketin ne kadar gerekli olduğuna dair şu sözleri bizlere iletir; ”Yaşamın amacı, ileri millet olarak yaşamaktır. Ortaçağ hayatından farksız, geri bir hayata razı olan insan kalabalığıyla çağımız uygarlığına katılamayız. Diri millet haline gelmeliyiz.” Dünya’ya örnek olan bu proje, Atatürk’ün hayali olan muasır medeniyetler seviyesine ulaşma hayalini gitme yolunda çok güzel bir araç olmuştu.
Köy Enstitülerinin Amacı
Köy enstitülerinde ki amaç yıllar boyunca süre gelen kötü eğitim hor görülmüş Anadolu halkına yapılan büyük bir hizmet ve devrim hareketidir. Köy enstitülerinde görünen ilk amaç köylerde köyde kalacak öğretmen yetiştirmekti. Bu kurumlara başarılı ilkokul öğrencileri alınıyordu. Hem köylü çocuklarına eğitim imkânı sağlanıyor hem de bir meslek kazandırılıyordu. Köy enstitülerinde köylü arasında bir entelektüel grup yaratma müessesi haline gelmişti. Anadolu’yu Anadolu’da tutarak eğitmekti. Kültür düzeyini ve onla kaçınılmaz olarak gelecek ekonomik düzeyini yükseltmekti amaç. Bir ucunda müzik-sanat-enstrüman bir ucunda elektrik-makine- marangozluk-tarım vardı. Köy enstitüleri kırsal Anadolu bölgelerinde kurulacaktır.
Bölgenin getirdiği imkansızlıklar ve devletin yeteri kadar imkanlara sahip olmaması nedeniyle sınıflar, çalışma alanları, yemekhaneler, yatakhaneler tüm gerekli ihtiyaçlar oralarda yaşayan köylü ve çocukları tarafından kendi kendilerine yaşayabilecekleri koşulları kendilerinin oluşturulması yoluyla köylüye bu yönde örnek olmuştur. Mezun olan öğrenciler hem kendi tasarladıkları imkanlar ile eğitim alıp aynı rahat ettiği kendi düzeni ile başka öğrencilere de hizmet vermektedirler. Hayatla okulu bir arada götürme bakımından da bu fikir, ekonomik açıdan da çok önemli bir etkiye sahip olmuştur.
Bu enstitüler Dünya toplumları içinde geri kalmış Anadolu halkını derinden etkilemiştir. Anadolu’da ki kız çocuklarına verilen değer artmış,kızlar okuma yazma
öğrenmeleri ve eğitim almarında köy enstitülerinin büyük katkısı olmuştur. Bu okullardan yetişen genç kızlarımızın mezun olup öğretmen olması güzel noktalara gelmesi, köylülerin kızlarını okula göndermesi izin vermesi ve onların iyi bir eğitim almasını istemeleri insanları teşvik edici bir durum olmuştur. Enstitüler’ de öğrenim gören öğrenciler dünya konjonktürüne uygun bir eğitim alırlardı. Sınıflarda dünyaca ünlü tiyatro oyunları oynanırdı. Dünyaca ünlü klasik müzikler öğrenilirdi. Prof Schwarz Kessler şu sözler ile kanıtlar nitelikte; “ Köy enstitülerinde kız ve erkek öğrencilerin oluşturduğu müzik topluluğu, bize verdiği batı müziği konserinde Beethoven ve Mozart’ın parçalarını hatasız çaldılar.” İşte o unutulmuş yoksul köylerde Beethoven’lar, Shakespeare’ler , Victor Hugo’lar daha niceleri.. Hasan Ali Yücel özel Fransızca, İngilizce hikaye dökümanları bir çevirme projesi ile bu çocukların ufkunun ve bilgisinin gelişmesi için nice çalışmalar yapmışlardır.
Köy Enstitüleri Neden Kapatıldı?
Gelelim sorumuza ve cevabına. Köy enstitüleri neden kapatıldı? Köy enstitüleri çeşitli insanlar tarafından yoğun eleştiri ve karalama kampanyaları içerisinde kaldı. Osmanlıcılığın getirdi geleneksel tavırlar, geri kafalılık bu çalışmaları etkilemiştir. Kırsal alanda yaşayan bazı eşraflar buraların dinden uzaklaştıran bir eğitim verdiği kızların ile erkeklerin yan yana eğitim almasının saçma olduğunu düşünürler. Diğer bir eleştiri konusu ise bu kurumlara yalnızca köy çocuklarının alınması ve mezun olduklarında köylerde görev alması olmuştur.
Bunu da köylü-şehirli sınıf farkını oluşturduğunu düşünüp, halkçılık ilkesine aykırı olduğunu savunmuşlardır. Eğitim aşırı solcu ve kominst bir yaklaşım ile eğitildiğini ve buda milliyetçilik ilkesine aykırı olduğunu dile getirmişlerdir. Ve diğer bir başka eleştirilerden biri ise zararlı yayın diye nitelendirilen Köy enstitüleri dergisi olmuştur. Bu dergide yabancı klasiklerden çevrilmiş kitaplar, öğretmenlerin röpotajları bulunurdu. Bu konuşmaların ve hikayelerin komünizm propagandası olduğu düşünülmüştür.
Talim Terbiye Dairesi 1952 yılında aldığı bir kararla “ Köy enstitülerinden yetişen öğretmenin hem öğretmen hem de ziraatçı, zanaatkar olmasının mümkün olmadığını, nitelikli öğretmenin yetiştirilemeyeceğini ve bu şekilde bir eğitimin devlete maliyeti fazla olduğunu belirlenmiştir.” Bu karar ile köy enstitülerinin kapanma serüveni başlamış olur. Köy enstitüleri 1954’ te yayınlanan 6234 sayılı kanun ile ilköğretim okullarıyla birleştirilip kapatılmıştır.
Köy enstitülerinde 15.000 öğretmen, 2000 sağlıkçı yetişmiştir.1940-1946 yılları arasında köy enstitülerinde 15.000 dönüm tarla elverişli hale getirilmiş ve üretim yapılmıştı.750.000 fidan dikilmiştir.1200 dönüm bağ oluşturulmuştur. Ayrıca 150 büyük inşaat, 60 işlik, 210 öğretmen evi,20 uygulama okulu,36 ambar ve depo daha nice çalışmalar yapılmıştır. Prof. Server Tanili’nin şu değerli sözleri ne kadar mukaddesat bir proje olduğunu kanıtlar nitelikte; “ Köy enstitüleri 600 yıllık Osmanlı devletinin ümmetleştirdiği ve suskunlaştırdığı bir halkın uyanışına ve kurtuluşuna öncülük etmiştir.” En başta bu projenin fikir babası Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü aynı zamanda Hasan Ali Yücel ile İsmail Hakkı Tonguç bu ülkünün baş kahramanlarıdır.
KAYNAKÇA
1-)Okuma Yazma Öğretiminde Köy Enstitülerinin Yeri
Serdarhan Musa TAŞKAYA & Sait AKBAŞLI* 1 Haziran 2008 MAKALESİ
2-)Sanat Eğitimi, Sanat ve Köy Enstitüleri Candan ÜLKÜ* 1 Haziran 2008 MAKALESİ
3-)Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri
Dr. Necdet AYSAL* Mayıs 2005 MAKALESİ
