Friedrich Nietzsche kimdir – felsefesi nedir? 19. yüzyılın sonlarının Alman filozofu Friedrich Nietzsche (1844–1900), Hristiyanlığın, geleneksel ahlakın ve diğer yaygın sosyal adetlerin temellerine cesurca meydan okudu. İnsan bireyselliğinin ve özgürlüğünün önemini vurgulayan varoluşçuluk, perspektifçilik ve nihilizm hareketlerinin ön saflarında yer aldı; ona göre gerçeğin keşfi sadece kendi algılarımız bağlamında yer alıyordu.
Friedrich Nietzsche Kimdir – Felsefesi Nedir? (15 Ekim 1844 – 25 Ağustos 1900)
Friedrich Nietzsche 19.yüzyılın en etkili düşünürlerinden biri olan Alman filozof ve yazar.
Ana başarıları:
Perspektivizm, varoluşçuluk ve nihilizm doktrinleri üzerinde önemli etkisi bulunmaktadır.. Temel felsefeleri arasında “Tanrı’nın Ölümü”, “Güç İsteği”, “Yaşamı Onaylama” ve “Ubermensch” bulunmaktadır.
Şen Bilim (1882/1887), Böyle Buyurdu Zerdüşt (1883–85) ve İyinin ve Kötünün Ötesinde (1886) dahil olmak üzere din, ahlak, kültür, felsefe, psikoloji ve bilim üzerine eleştirel metinlerin yazarı.
Nietzsche’nin hayatından derlenecek bir paradoks varsa, kendisi de din adamı olmayı amaçlayan Lutherci bir papazın oğlunun Hıristiyanlığın temellerine meydan okumasıydı. Dini, özgür fikir akışını engelleyen ve insanların kendi kaderlerinin efendisi olmalarını perdeleyen bir “köle ahlakı” olarak gördü.
Belki de ahlak, din ve sosyal eleştiri gibi çok çeşitli ve çoğu zaman tartışmalı konuları kapsadığı için Nietzsche’nin felsefesi tutkusu tepkilere yol açtı – hem övgü hem de eleştiri aldı.
Nietzsche’nin üretken yazılarında yansıdığı gibi fikirleri, tutarlı ve düzgün bir şekilde düzenlenemezdi. Otobiyografik kitabı “Ecce Homo” da (1888) yazdığı gibi, felsefesi gelişti, bu nedenle daha önceki kitaplarında geliştirdiği kavramların sonraki kitaplarda olması gerekmiyordu.
Bu sistematik ve tutarlı düşünce eksikliği – doktrinlerinin bazen yorumlanmasının zor olmasının nedenlerinden biri – belki de en iyi, “Mutlak gerçekler olmadığı için ebedi gerçekler yoktur” iddiasında ifade edilir.
Kitaplarından çıkan bazı fikirler arasında perspektivizm, gerçeğin yalnızca kendi algılarımız ve yorumlarımız bağlamında bilinebileceğine dair bir inanç ve ne kadar yaygın olursa olsun tüm fikirlere meydan okuyan “yaşamı onaylama” kavramı yer alır. Ayrıca, insanların hedeflerine ulaşmak için, zevk alma veya acıdan kaçınma arzusundan daha çok “güç arzusu” ile yönlendirildiğini savunmuştur.
Friedrich Nietzsche Fikirlerin Doğuşu
Prusya’nın Sakson eyaleti Röcken’de doğan Nietzsche, bir hazırlık okulunda dini araştırmalar alanında oldukça başarılı bir eğitim hayatı geçirdi. 1862 tarihli “Kader ve Tarih” makalesinde Hristiyan doktrini hakkındaki şüphelerini dile getirmesine rağmen, Bonn Üniversitesi’nde teoloji okumaya başladı, ancak sonunda klasik filolojiye odaklanarak bu alanı terk etti.
Kendisine sadece 24 yaşındayken, İsviçre Basel Üniversitesi’nde klasik filoloji bölümü başkanlığı teklif edildi. On yıllık öğretmenliği, Fransa-Prusya Savaşı sırasında (Temmuz 1870 – Mayıs 1871) askerlik hizmeti ve kronik migren baş ağrılarının yanı sıra dizanteri, difteri ve muhtemelen sifiliz gibi çeşitli sağlık sorunları nedeniyle kesintiye uğradı. Bir at binme olayı esnasında yaralanması ise geri hizmete verilmesine neden oldu. Bundan sonra cephede bir süre sağlık görevlisi olarak hizmet etti.
Sağlık sorunları onu 35 yaşında üniversiteden emekli olmaya zorlasa da, Nietzsche’nin Basel’deki zamanı boş geçirilmiş bir zaman değildi. Burada ilk kitabı “Trajedinin Doğuşunu”u yayınlamakla kalmadı, aynı zamanda besteci Richard Wagner’in (daha önce Leipzig’de tanıştığı ve büyük hayranlık duyduğu) yakın arkadaşı oldu. Nietzsche sonunda Wagner’den uzaklaştı; Bunun nedenlerinden biri, bestecinin ateşli Alman milliyetçiliği ve her ikisi de Nietzsche’nin nefret ettiği anti-Semitizmdi. (Nietzsche’nin ölümünden sonra Yahudi karşıtı bir hareketin önde gelen liderlerinden biri ile evli olan kız kardeşi Elisabeth’in, kardeşinin felsefesinin Nazi ideolojisiyle ilişkilendirilmesini teşvik etmesi büyük oranda ironiktir.)
Friedrich Nietzsche’nin Üretken Fikirleri
1869’da Prusya vatandaşlığından vazgeçen Nietzsche, hayatının geri kalanında vatansız kaldı, bu da onun Avrupa’yı dolaşmasını ve bir nevi göçebe olmasını sağladı. Bu dönemi oldukça verimli geçti; 1872 ile 1888 arasında dokuz kitap yayınladı ve dört kitap üzerinde çalışmaya devam etti.
Kısa hayatının son on yılında yayınlanan kitaplar, felsefesine ışık tutuyor. Örneğin, “Şen Bilim (1882) ve daha sonra “Böyle Buyurdu Zerdüşt “(1883-85), Nietzsche’nin en ünlü sözlerinden birini içerir: “Tanrı öldü.” Bu sözler tam anlamıyla veya tamamen teolojik bağlamda alınmamalıdır. Nietzsche’nin Yahudi-Hristiyan Tanrı’nın ahlaki değerlerin kaynağı olmadığına dair inancını aktarması amaçlanmıştır. Daha da sembolik olarak, “Tanrı’nın ölümü” nihilizmin ortaya çıkışını – tüm dini ve ahlaki ilkelerin reddedildiğini ve inancını bildirir. Ona göre hayat bu andan itibaren anlamsızlaşmaktaydı.
Ayrıca Nietzsche, “Böyle Buyurdu Zerdüşt”te, Judeo’nun vaaz ettiği gibi, gerçek dünyadaki zorluklarla yüzleşebilen ve yeni değerlerin yaratıcısı olan “Ubermensch” kavramını geliştirdi.
Friedrich Nietzsche’nin Zamansız Ölümü
3 Ocak 1889’da Nietzsche, bildirildiğine göre bir atın dövülmesine tanık olduktan sonra zihinsel bir çöküş yaşadı. Sağlığının bozulmaya devam etmesi nedeniyle hayatının son 11 yılını önce annesi sonra da kız kardeşi ile yaşayarak geçirdi. Sadece 45 yaşındayken Ağustos 1900’de felç geçirdikten sonra Almanya’nın Weimar kentinde öldü.
Nietzsche’nin yaşamı boyunca felsefesini çevreleyen tartışmalara rağmen, etkisi modern çağın yazarları, filozofları ve bilim adamları arasında önemli olmaya devam ediyor – Thomas Mann, Herman Hesse, Albert Camus, Rainer Maria Rilke, Sigmund Freud ve Jean-Paul Sartre bunlardan bazıları.
